Zupełnie naturalnym zjawiskiem jest czerpanie przez twórców z dorobku innych, czy to w modzie, fotografice, architekturze czy IT. Z tego powodu często powstają spory co do ustalenia, czy mamy do czynienia z opracowaniem cudzego utworu, czy też twórca jedynie zainspirował się pomysłem zaczerpniętym z innego dzieła. Rozróżnienie to jest o tyle istotne, iż wiążę się z koniecznością uzyskania stosownych zezwoleń i z potencjalnym zagrożeniem naruszenia praw autorskich twórców dzieła pierwotnego.

Prawo autorskie nie definiuje pojęcia utworu inspirowanego. Wyjaśnia jedynie, że utwór, który powstał w wyniku inspiracji cudzym dziełem, nie stanowi opracowania (art. 2 ust. 4 ustawy – Prawo autorskie). W wyroku z dnia 10 lipca 2014 r. (I CSK 539/13) Sąd Najwyższy uznał, że istotą utworu inspirowanego jest jego powstanie w wyniku tzw. pobudki twórczej zaistniałej wskutek zapoznania się z utworem inspirującym. Oznacza to, że cudzy utwór stanowi jedynie impuls do stworzenia nowego dzieła. Ważną cechą utworu inspirującego jest także to, że nie przejmuje on elementów twórczych dzieła inspirującego, a jedynie pomysł, który nie podlega ochronie prawnoautorskiej.

Ciekawą definicję inspiracji przedstawił Sąd Apelacyjny w Warszawie określając utwór inspirowany jako “twórcze przetworzenie elementów dzieła inspirującego, w celu stworzenia utworu samodzielnego (dzieła inspirowanego)” (vide: wyrok Sądu Apelacyjnego w Warszawie z dnia 16 kwietnia 2013 r., I ACa 1216/12). Oznacza to, że utwór inspirowany jest samodzielnym utworem o indywidualnym charakterze, który z utworu inspirującego może czerpać jedynie elementy nietwórcze.

Jeżeli dojdzie do przejęcia elementów twórczych z innego utworu wówczas mamy do czynienia z utworem zależnym (tzw. opracowaniem), którym w szczególności jest tłumaczenie, przeróbka, adaptacja. Oznacza to, że utwór zależny czerpie z innego utworu niektóre elementy twórcze, podczas gdy twórca utworu inspirującego przejmuje z innego utworu niechronione elementy.

Rozróżnienie obu kategorii utworów jest o tyle istotne, że w przypadku utworu zależnego ustawodawca postanowił wprowadzić wymóg uzyskania przez twórcę utworu zależnego zezwolenia twórcy utworu pierwotnego na rozporządzanie i korzystanie z opracowania, podczas gdy twórca utworu inspirowanego do korzystania z przysługujących mu praw autorskich do stworzonego utworu takich zgód nie musi uzyskiwać, co ma swoje uzasadnienie w tym, że nie przejmuje twórczych elementów innego dzieła, a jedynie niechroniony koncept.

Gdzie więc przebiega granica pomiędzy opracowaniem a inspiracją? Z pewnością rozstrzygająca będzie ocena przejęcia twórczych lub pozbawionych tego charakteru elementów z innego utworu. W praktyce rozróżnienie to często nie jest oczywiste i może powodować spory. Z pewnością każdy przypadek należy rozpatrywać indywidualnie.